Gà trống chọi, thường trưởng-thành trong vòng 10 tháng và từ thời-gian nầy trở đi, con gà có thể dự những cuộc giao phong được. Tuy nhiên, các cuộc chọi nhau, chỉ nên hạn chế trong khoảng từ tháng chạp đến cuối tháng tư âm lịch mỗi năm mà thôi. Vì sau tháng thứ tư, chúng bắt đầu thay lông. Và do ảnh hưởng của việc thay lông, nên ở giai đoạn nầy, chúng không thể chiến đấu cách bình thường được.

Khi gà đã mọc đủ lông và lông đã cứng cát (đã già), thì chủ nuôi phải sửa-soạn bộ mã cho nó: tỉa bớt lông cổ, lông nách và ngay cả lông ở hậu môn, còn lông đầu thì hớt sạch. Lấy 4 thứ: ngải cứu, nghệ, muối và phèn chua mài chung với nhau trong chút ít nước và rượu đế rồi tẩm vào thân gà.

Nếu gà quá mập thì cách một ngày lại tẩm một lần. Nhờ ‘vô ngải nghệ’ như vậy mà da thịt con gà sẽ săn lại, có sức chống đỡ và chịu đựng được những đòn địch tấn công.

Phải năng tắm rửa sạch sẽ cho gà. Mùa lạnh thì mỗi ngày một lần. Còn mùa nóng, hai hoặc ba lần một ngày. Khi lông đã khô ráo thi ‘vô ngải nghệ’ cho nó. Ở ngoài miền Bắc, mùa đông khi gặp khí tiết quá lạnh lẽo, người ta sẽ không tắm, vì sợ gà bị bệnh sưng phổi. Có người dùng xác trà Huế hoặc nước lá ổi mà tắm cho nó.

Lúa cho gà ăn, nước cho gà uống phải được sạch sẽ. Nó lại còn phải được, nói theo danh từ nhà nghề, ‘quần sương’ và ‘quần nắng’ nữa. Nghĩa là chủ nuôi phải đem gà phơi sương đêm, phơi nắng ngày để nó hấp-thụ khí thiên-nhiên của trời đất, chịu đựng được sự thay đổi của thời tiết. Vả lại, với sự quần sương quần nắng đó, mã gà lại trông được tươi tốt hơn.

Sau mỗi lần đá độ xong, dù gà ‘ăn độ’ tức đá thắng cuộc hay gà ‘thua vớt’ (tức gà đã từng ăn độ, nhưng nay rủi bị thương, đứng không vững, chủ bồng ra khỏi đấu trường đem về nuôi lại, thì gọi là gà thua vớt) cũng phải được săn sóc ngay.

Trước hết là ‘vỗ hen’ cho nó. Người chủ bồng con gà lên, kẹp chặt nó vào bên hông. Rồi lấy tay nắm đầu gà, dùng ngón trỏ béc lớn mỏ ra. Tay kia cầm khăn sạch có thấm nước, bóp cho nước chảy vào họng gà, rồi ghì đầu nó chúc xuống. Xong, bỏ khăn ra, dùng tay ấy vỗ bì-bạch vào họng gà.



Bao nhiêu nhớt, đàm, dãi, lông, cát trong họng nó sẽ nhểu ra lòng thòng. Khi hết nhểu là họng gà đã sạch thì thôi vỗ. Đoạn lấy một lá trầu tươi, vò nhầu nát, trộn với một cục muối ăn, viên lại nhỏ độ bằng đầu ngón tay út, nhét vào họng cho nó nuốt xuống bọc điều. Làm như vậy sẽ có 2 tác-dụng, một là miệng gà được sạch thêm, hai là viên trầu tươi trộn muối nầy là món thuốc ngừa độc đòn gió.

Tiếp đến là phải vạch cánh, vạch lông tìm các vết thương, xức thuốc, may vá lại (xức teinture d’iode, pénicilline, bột dagénan, bột riou hay dầu gió ‘Nhị Thiên Đường’ cũng được). Sau đó, phải nhốt riêng một nơi nào cao ráo và thanh-vắng và phải ‘cất nước’ trong vài ba hôm đầu, chỉ cho ăn cơm nóng, ướt hột hay tấm cám trộn đặc (nước thật ít). Chừng nào thấy gà lại sức, không bị ké, sẽ cho uống nước dần dần đến khi bình-phục hẳn.
Các anh em có thể xem da ga cua sat, da ga Campuchia, da ga tre trên youtube nhé.
Chúc anh em thành công.